دوبینی چشم چیست و تاری دید چگونه اتفاق می‌افتد؟

دوبینی چشم که در اصلاح پزشکی به آن دیپلوپی گفته می‌شود، یک اختلال بینایی است که در آن فرد یک شی واحد را به صورت دو تصویر مجزا می‌بیند. این تصاویر ممکن است در کنار هم و یا بر روی یکدیگر قرار داشته باشند و یا ترکیبی از این دو حالت رخ دهد.

بسته به شدت بیماری و علت زمینه‌ای آن، دو بینی چشم می‌تواند ثابت، موقت و یا پیش‌رونده باشد. از جمله علائم دوبینی چشم می‌توان به سرگیچه، به هم خوردن تعادل در هنگام راه رفتن و اختلال در خواندن اشاره کرد.

افراد مبتلا به دو بینی چشم که به همراه آن دچار درد ناگهانی یا شدید می‌شوند و یا افرادی که دچار آسیب‌دیدگی یا علائم مربوط به اختلال سیستم عصبی می‌گردند، معمولا باید سریعا به پزشک متخصص مراجعه کنند.

اختلال دوبینی چشم چگونه است؟

هنگامی که افراد تصاویر را مشاهده می‌کنند، مجموعه‌ای منظم از قرینه گرفته تا عضلات چشم و اعصابی که اطلاعات را برای تفسیر به مغز انتقال می‌دهند، با یکدیگر همکاری می‌کنند تا امکان دیدن اشیا برای فرد فراهم گردد.

اگر هر یک از این بخش‌ها در مسیر بینایی دچار اختلال شود، ممکن است فرد به دو بینی مبتلا شود. افراد مبتلا به تاری دید همیشه باید تحت نظر یک متخصص مغز و اعصاب باشند. حتی اگر فرد مبتلا به دوبینی خفیف باشد، در صورت مشاهده علائم هشدار دهنده فورا باید توسط پزشک تحت معاینه قرار بگیرند.

برخی از افراد نیز ممکن است دچار دو بینی موقتی شوند. در این حالت علائم دوبینی چشم به صورت گذرا در این افراد ایجاد می‌شود و پس از مدتی این علائم از بین می‌روند. در این صورت فرد حتما باید به یک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کند تا علائم فرد به دقت مورد ارزیابی قرار گیرد. زیرا ممکن است دو بینی موقت ناشی از بیماری دیگری باشد که نیاز به درمان داشته باشد.

دلایل دو بینی چشم و تاری دید

علت دوبینی چشم ناشی از عوامل مختلفی است. در حالتی‌که دو بینی تک چشمی است، فرد اگر یک چشم خودش را ببند باز هم شی را دوتا می‌بیند. دوبینی دوچشمی بر خلاف دو بینی تک چشمی در حالتی که هر دو چشم فرد باز است احساس می‌شود.

عوامل دو بینی چشمی بسیار گسترده است. برخی از عواملی که منجر به این عارضه چشمی می‌شوند عبارتند از:

• بیماری قرنیه چشم
• اختلال عدسی چشم
• ضعف عضلات چشم
• اختلالات مغزی

بیماری قرنیه چشم

قرنیه چشم وظیفه متمرکز کردن نور ورودی به چشم را بر عهده دارد. اختلال در قرنیه چشم باعث ایجاد دوبینی و تاری چشم می‌شود. این اختلال معمولا در یک چشم رخ می‌دهد.

قرنیه چشم از سه طریق ممکن است دچار آسیب‌دیدگی شود:

• عفونت که می‌توانند باعث تحریک قرنیه شوند
• زخم‌ها که می‌توانند ساختار قرنیه را تغییر دهند
• خشکی قرنیه که باعث اختلال بینایی می‌شود

اختلال عدسی چشم

عدسی چشم در پشت مردمک قرار دارد و کمک می‌کند تا نور بر روی شبکیه متمرکز گردد، اختلال شایع عدسی که می‌تواند منجر به دو بینی چشم گردد، کاتاراکت یا آب‌ مروارید است.

ضعف عضلات چشم

اگر عضله‌ای در یکی از چشم‌ها ضعیف‌تر از چشم دیگر باشد، حرکت چشم‌ها باهم هماهنگ نبوده و ممکن است فرد دچار دوبینی شود.

ضعف عضلات چشم می‌تواند ناشی از بیماری‌های زیر باشد:

• بیماری میاستنی گراویس
• بیماری گریوز
• بیماری اعصاب و روان

میاستنی گراویس

یک بیماری خود ایمنی است که تحریک عضلات توسط اعصاب مغز را مسدود می‌کند، از علائم این بیماری می‌توان به دوبینی چشم و افتادگی پلک‌ها اشاره کرد.

بیماری گریوز

یک بیماری مربوط به تیروئید است که بر عضلات چشم اثر می‌گذارد، این بیماری باعث ایجاد دوبینی عمودی می‌شود، به‌نحوی که یک تصویر بالای تصویر دیگر قرار می‌گیرد.

بیماری اعصاب و روان

برخی از بیماری‌ها می‌توانند بر عصب‌های کنترل‌کننده عضلات چشم مؤثر باشند، در نتیجه فرد به دوبینی و تاری دید مبتلا می‌شود، برخی از این اختلالات عبارت‌اند از:

• بیماری مولتیپل اسکلروزیس یا ام اس که بر اعصاب مغز یا نخاع تأثیر می‌گذارد.
• بیماری سندرم گیلن باره، یک اختلال عصبی است که باعث ضعف پیش‌رونده بیمار می‌شود.
• دیابت، که می‌تواند بر روی اعصاب کنترل‌کننده عضلات چشم، اثرگذار باشد.

اختلالات مغزی

بسیاری از دلایل دوبینی چشم ناشی از اختلالات مغزی است. این اختلالات بر روی اعصاب کنترل‌‌کننده چشم، اثر خواهند گذاشت.

از جمله اختلالات مغزی که منجر به دو بینی چشم می‌شوند می‌ـوان به موارد زیر اشاره کرد:

• سکته مغزی
• آنوریسم مغزی
• افزایش فشار داخل مغز ناشی از عواملی همچون تروما ضربه به سر، خونریزی مغزی یا عفونت
• تومور مغزی
• سردرد میگرنی

علائم دوبینی چشم و تاری دید

علائم دوبینی چشم بسیار مختلف است. در برخی از افراد ممکن است دو بینی چشم بدون هیچ علامتی ایجاد شود، اما در هنگام بروز دو بینی بیمار کاملا از وجود آن آگاه خواهد شد. بسته به علت اصلی بروز دو بینی در چشم، علائم دیگری نیز ممکن است همراه با آن ظاهر شود. از جمله این علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ناهماهنگی یک یا هر دو چشم، مانند لوچ شدن و یا چپ شدن چشم‌ها
• درد هنگام حرکت یک یا هر دو چشم
• ناراحتی یا درد در اطراف چشم، مانند شقیقه و ناحیه ابرو
• سردرد
• حالت تهوع
• ضعیف شدن چشم
• افتادگی پلک‌ها

انواع دوبینی چشم

به طور کلی انواع دوبینی چشم به سه دسته مختلف تقسیم بندی می‌شود:

• دوبینی دو چشمی
• دو بینی یک چشمی
• دو بینی فیزیولوژیک

دوبینی دو چشمی

در صورتی که فرد مبتلا به دو بینی دو چشمی باشد، هر دو چشم او نمی‌توانند با یکدیگر هماهنگ عمل کنند و اگر بیمار یکی از چشم‌هاش را ببندد، دوبینی برطرف می‌شود.

دو بینی تک چشمی

دو بینی تنها در یک چشم وجود دارد، که منجر به ایجاد سایه در تصاویر می‌شود، تصاویر فقط اندکی از هم فاصله می‌گیرند. دو بینی تک چشمی کمتر از دو بینی دو چشمی شایع است.

دوبینی فیزیولوژیک

هنگامی رخ می‌دهد که فقط تصاویر پس‌زمینه یا تصاویری که فرد بر روی آن‌ها متمرکز نشده‌ است، به‌صورت دوگانه دیده می‌شوند. معمولا زمانی که کودکان اشیاء را به‌صورت دوگانه می‌بینند، مبتلا به این نوع از دوبینی هستند.

روش های تشخیص دوبینی چشم

به منظور تشخیص دوبینی چشم در فرد بیمار، پزشک ابتدا سؤالاتی در خصوص علائم و سابقه پزشکی شخص خواهد پرسید. سپس یک معاینه فیزیکی کامل انجام می‌دهد. در نهایت پزشک بر اساس اطلاعاتی که بدست می‌آورد، علت دو بینی چشم و آزمایشات مورد نیاز را تجویز می‌کند.

تشخیص درست دو بینی چشم به پزشک کمک می‌کند تا بتواند بهترین درمان را برای دوبینی تجویز کند. یکی از مواردی که پزشک در مواجهه با بیمار مبتلا به دو بینی چشم و تاری دید به دنبال تشخیص آن است، نوع دوبینی است. پزشک با معاینه بیمار تشخیص می‌دهد که آیا دو بینی دائمی است یا موقت. همچنین با انجام آزمایشات میزان پیشروی بیماری را تشخیص می‌دهد.

از جمله اقداماتی که پزشک به منظور تشخیص دو بینی چشم و تاری دید انجام می‌دهد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• پزشک از بیمار می‌خواهد به تصاویر در کنار یکدیگر نگاه کند و بگوید که آیا تصاویر دوگانه را در کنار هم می‌بیند یا بالا پایین.
• پزشک از بیمار می‌خواهد که به یک جهت خاص نگاه کند تا متوجه شود که در این شرایط دوبینی در ایجاد می‌شود یا خیر.
• پزشک در مورد وجود هرگونه درد یا بی‌حسی در پیشانی و گونه، ضعف در عضلات صورت، سرگیجه و اختلال در بلع و گفتار سؤالاتی خواهد پرسید، زیرا این علائم ممکن است به وجود اختلال در اعصاب جمجمه‌ای مربوط باشد.
• پزشک در مورد سایر علائم مربوط به سیستم عصبی و سایر بیماری‌ها سؤالاتی خواهد پرسید.
• یکی از مهم‌ترین قسمت تشخیص دوبینی چشم در فرد، معاینه فیزیکی چشم‌ها است.
• بینایی سنجی اقدام دیگری است که پزشک به منظور تشخیص دو بینی انجام می‌دهد.
• پزشک به دقت برآمده بودن چشم‌ها و افتادگی پلک‌ها را مورد ارزیابی قرار می‌دهند.
• نحوه واکنش مردمک نسبت به نور نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد.
• حرکات چشم کنترل می‌شود، از بیمار خواسته می‌شود تا انگشت پزشک را به سمت بالا، پایین، راست و چپ دنبال کند.
• در نهایت پزشک به کمک لامپ اسلیت (وسیله‌ای که به کمک آن می‌توان چشم‌ها را با بزرگ‌نمایی بالا بررسی کرد) و افتالموسکوپ ساختارهای داخلی چشم‌ها نمایش می‌دهد، چشم‌ها را بررسی می‌کند.

علائم و یافته‌های معاینه می‌تواند اطلاعات مفیدی درباره دلایل دوبینی چشم در اختیار پزشک قرار دهد.

درمان دوبینی چشم

اگر بیمار دچار دو بینی و تاری دید شده باشد، درمان دوبینی چشم به علت زمینه‌ای بیماری و همچنین درگیر بودن یک چشم (مونوکولار) یا هر دو چشم (بینوکولار) بستگی خواهد داشت. دو بینی در صورتی‌که ناشی از بیماری‌ها و یا اختلالات عصبی باشد، با درمان بیماری می‌تواند بهبود یابد. برای مثال دیابت و بیماری میاستنی با دارو درمان خواهد شد.

سایر گزینه‌های درمان تاری دید و دوبینی چشم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• عینک زدن
• انجام تمرینات ویژه چشم
• نصب منشور بر روی عینک
• پوشاندن یک چشم
• استفاده از لنز تماسی مات (بدون دید) در یک چشم
• جراحی عضلات چشم
• استفاده از عدسی منشوری
• تزریق بوتولینوم توکسین (بوتاکس) به عضله چشم

استفاده از لنزهای مات داخل چشمی جهت درمان دوبینی چشم

در برخی از موارد به منظور درمان دو بینی چشم در فرد، یک روش جراحی به نام کاشت لنز داخل چشمی (IOL) می‌تواند گزینه مناسبی باشد. با این حال، این روش فقط زمانی توصیه می‌شود که سایر روش‌های درمانی موفق نبوده باشند. لنز داخل چشمی تنها برای افرادی که دوبینی دوچشمی دارند، مناسب است. در این روش عدسی بیمار خارج می‌شود و با یک عدسی مصنوعی جایگزین می‌گردد.

درمان تاری دید با لنز مات داخل چشمی

استفاده در منشور برای درمان دو بینی چشمی

منشور یک قطعه شیشه‌ای یا پلاستیکی V شکل است که باعث شکست نور می‌شود. می‌توان منشورهای خاصی را که منشور فرنل نامیده می‌شود، بر روی عینک نصب نمود، این کار راه مؤثری برای درمان دوبینی چشم محسوب می‌شود.

منشور فرنل از ورقه‌های پلاستیکی نازک درست می‌شود. یک‌طرف آن به شیشه عینک چسبانده می‌شود و طرف دیگران دارای شیارهای خاصی است که باعث تغییر نور ورودی به چشم‌ها می‌شود.

منشور برای درمان دو بینی چشمی

درمان دوبینی چشم از طریق تزریق بوتاکس

گاهی اوقات برای درمان اختلالات حرکتی چشم، مانند لوچ شدن چشم‌ها، از تزریق بوتولینوم استفاده می‌شود. سم بوتولینوم به یکی از عضلات کنترل‌کننده حرکت چشم تزریق می‌شود. این سم ارسال پیام‌های شیمیایی از اعصاب را مسدود می‌کند، درنتیجه عضله در حالت استراحت قرار می‌گیرد.

این به این معنی است که عضله دیگر نمی‌تواند چشم را حرکت دهد، در نتیجه سایر عضلات کنترل چشم را به عهده می‌گیرند، این کار باعث تقویت چشم خواهد شد.

درمان دوبینی چشم با تزریق بوتاکس

درمان دوبینی چشم از طریق جراحی چشم

اگر دوبینی ناشی از بیماری‌هایی همچون لوچی باشد، جراحی عضلات چشم می‌تواند موقعیت چشم‌ها را تصحیح کند. عمل جراحی دو بینی چشم در صورتی در نظر گرفته می‌شود که مزیت جراحی (تراز کردن چشم‌ها)، بیشتر از عوارض و خطرات احتمالی آن باشد.

شش عضله در هر چشم کنترل موقعیت چشم‌ها را بر عهده دارند؛ می‌توان هر یک از این عضلات را تقویت، تضعیف و یا اصلاح نمود. بسته به نوع و شدت انحراف چشم‌ها، جراحی دوبینی چشم روی عضلات موردنظر انجام می‌شود تا موقعیت چشم‌ها اصلاح شده و تراز گردند.

عمل جراحی دوبینی چشم

پیشگیری از دوبینی چشم و تاری دید

پیشگیری از دوبینی چشم متکی بر پیشگیری از ایجاد علل و بیماری‌های زمینه‌ای آن است. در اینجا چند نکته برای افزایش سلامتی چشم‌ها و کاهش خطر ابتلای به دوبینی بیان خواهد شد. این موارد عبارتند از:

1. کنتزل دیابت
2. پیشگیری از ایجاد آب مروارید
3. جلوگیری از خشکی چشم
4. جلوگیری از آسیب‌دیدگی سر

کنترل دیابت

بیماران مبتلا به دیابت که به دقت برنامه درمانی خود را دنبال می‌کنند، کمتر در معرض خطر دوبینی قرار می‌گیرند.

پیشگیری از ایجاد آب‌ مروارید

مراقبت از سلامتی چشم‌ها و کاهش خطر آب‌ مروارید از طریق استفاده از عینک آفتابی، سیگار نکشیدن و داشتن رژیم غذایی سالم، احتمال دو بینی چشم را کاهش می‌دهد.

جلوگیری از خشکی چشم

اگر رطوبت چشم‌ها به خوبی حفظ شود، می‌تواند از ایجاد دوبینی جلوگیری به عمل آورد. همچنین، سعی کنید از خیره شدن طولانی‌ مدت به کامپیوتر خودداری کنید، چرا که می‌تواند باعث خشکی چشم‌ها گردد.

جلوگیری از آسیب‌دیدگی سر

جلوگیری از آسیب‌ دیدگی ناحیه سر از طریق بستن کمربند ایمنی در هنگام رانندگی، استفاده از کلاه ایمنی در هنگام دوچرخه‌سواری و یا راندن موتورسیکلت و استفاده از کلاه و عینک مناسب هنگام کار با ماشین‌آلات و بازی‌های ورزشی می‌تواند احتمال ابتلا به دوبینی چشم و تاری دید را کاهش دهد.